Της Σοφίας Εμμανουήλ (semmanouil@gmail.com)
Σε 3 δισ. ευρώ και 88,4 χιλ. θέσεις εργασίας αποτιμάται η συνεισφορά των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών (ΟκοιΠ) στην οικονομία ενώ πρόσθετη οικονομική αξία, που αγγίζει τα 360 εκατ. ευρώ παράγει ο εθελοντισμός.
Σύμφωνα με τα ευρήματα έρευνας (με έτος βάσης το 2021) για τη συνεισφορά της Κοινωνίας των Πολιτών στην ελληνική οικονομία, που πραγματοποιήθηκε από το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (IOBE) για το Ίδρυμα Μποδοσάκη, στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, οι δραστηριότητες των ΟκοιΠ υποστηρίζουν, άμεσα ή έμμεσα, την παραγωγή 1,6% του ΑΕΠ της χώρας και την απασχόληση 1,9% των εργαζομένων της.
Το μέγεθος της δραστηριότητας των ΟΚοιΠ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αποδοχή και τη στήριξη που λαμβάνουν από τους πολίτες της χώρας. Το 45,5% των ερωτηθέντων στη μελέτη δήλωσε ότι σε διάστημα ενός έτους (Μάιος 2021-Μάιος 2022) ενίσχυσε οικονομικά κάποιον οργανισμό, με το 69,4% να το έχει κάνει εκτάκτως και μόνο το 22% με τακτικό τρόπο.
Οι ισχυρότερες επιδράσεις των δραστηριοτήτων των οργανώσεων σε απόλυτους όρους εντοπίζονται στα μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα της χώρας. Ενδεικτικά, το 1,6% του ΑΕΠ και το 2,2% της απασχόλησης στην Αθήνα το 2019 οφείλεται, άμεσα ή έμμεσα, στις δραστηριότητες των οργανώσεων της ΚτΠ. Ωστόσο, ισχυρές επιδράσεις σε σχετικούς όρους, ως ποσοστό της τοπικής παραγωγής ΑΕΠ και της τοπικής απασχόλησης, εμφανίζονται και σε πολλές από τις μικρότερες περιφερειακές ενότητες της χώρας, όπως στη Βοιωτία (1,8% του ΑΕΠ), την Κορινθία (1,8% του ΑΕΠ και 1,9% της απασχόλησης), το Κιλκίς (1,7% του ΑΕΠ) και την Εύβοια (1,7% του ΑΕΠ και 1,8% της απασχόλησης), αναδεικνύοντας ότι οι δραστηριότητες των οργανώσεων προσφέρουν σημαντική στήριξη και σε τοπικές οικονομίες της περιφέρειας.
Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι η Ελλάδα βρίσκεται χαμηλά στις κατατάξεις με βάση τη συνεισφορά των πολιτών και την εμπιστοσύνη τους σε φιλανθρωπικές οργανώσεις. Βρίσκεται στην προτελευταία θέση, 125η, με βάση τον παγκόσμιο δείκτη προσφοράς CAF World Giving Index για τη δεκαετία 2009-2019 και στην 34η ανάμεσα σε 50 χώρες στην έρευνα World Value Survey, με βάση το ποσοστό πολιτών που έχουν κάνει δωρεά σε Οργάνωση της ΚτΠ ή καμπάνια. Αντίστοιχα, η Ελλάδα κατατάσσεται 37η ανάμεσα σε 54 χώρες με βάση το ποσοστό ατόμων που δήλωσαν ότι εμπιστεύονται τις φιλανθρωπικές οργανώσεις.
Το περιθώριο ανάπτυξης, η αξιοπιστία και η εποπτεία
Από την έρευνα προκύπτει το σημαντικό περιθώριο περαιτέρω ανάπτυξης των δραστηριοτήτων των οργανώσεων της ΚτΠ. Απαραίτητο είναι όμως οι ίδιες οι οργανώσεις που δραστηριοποιούνται σε ευαίσθητους τομείς και διαχειρίζονται σημαντικούς πόρους να έχουν αξιόπιστες δομές διακυβέρνησης, να υλοποιούν διαδικασίες εξωτερικού ελέγχου και να παρέχουν τη μέγιστη δυνατή διαφάνεια. Ο νόμος 4873/2021 για την προστασία του εθελοντισμού και την ενίσχυση της δράσης της ΚτΠ προβλέπει αρκετές αλλαγές στην κατεύθυνση βελτίωσης του εποπτικού πλαισίου και επιδιόρθωσης βασικών ελλείψεων στο νομικό πλαίσιο. Αναμένεται δε να βοηθήσει και στη βελτίωση των διαδικασιών διαβούλευσης όπου συστήνεται η θέσπιση θεσμών αντιπροσώπευσης των οργανώσεων στην επαφή τους με το κράτος. Δεδομένου ότι η λειτουργία ενός ενιαίου εποπτικού πλαισίου μέσα από μια δομή του Υπουργείου Εσωτερικών ενέχει και ορισμένους κινδύνους αναφορικά με την ανεξαρτησία και την αυτονομία της ΚτΠ στη χώρα, προτείνεται να εξεταστεί η μετεξέλιξη του εποπτικού φορέα μελλοντικά, σε μια ανεξάρτητη αρχή, με αυξημένες αρμοδιότητες ελέγχων και με στελέχωση και όργανα διακυβέρνησης που εξασφαλίζουν τη μέγιστη δυνατή αποδοχή από τους φορείς της ΚτΠ και τους πολίτες.
Πέρα ωστόσο από την εποπτική λειτουργία του κράτους, σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση της αξιοπιστίας τους έχουν και οι ίδιες οι οργανώσεις. Η έλλειψη διαφάνειας και οι αδύναμες δομές διακυβέρνησης μπορεί να οδηγήσουν σε αθέμιτες πρακτικές ή ακόμα και σε επιβλαβείς ενέργειες έναντι ιδιαίτερα ευάλωτων ανθρώπων, υποσκάπτοντας έτσι την εμπιστοσύνη των πολιτών, όχι μόνο ως προς συγκεκριμένες οργανώσεις, αλλά και συνολικά ως προς την ανθρωπιστική δράση των οργανώσεων και τον τομέα της Κοινωνίας των Πολιτών.
Τα ευρήματα της έρευνας παρουσιάστηκαν πριν από λίγες ημέρες σε εκδήλωση στο Ωδείο Αθηνών την οποία προλόγισε η Πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Μποδοσάκη, Αθηνά Δεσύπρη και η Πρέσβης της Νορβηγίας, Lajla Brandt Jakhelln. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσίασε ο Νίκος Βέττας, Γενικός Διευθυντής ΙΟΒΕ, Καθηγητής Οικονομικών στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ο Svetoslav Danchev, Επικεφαλής Ερευνητικής ομάδας ΙΟΒΕ. Επιπρόσθετα, παρουσιάστηκαν καλές πρακτικές ευρωπαϊκών χωρών και παραδείγματα για μια δυναμική Κοινωνία των Πολιτών από τη Γενική Γραμματέα του European Civic Forum, Alexandrina Najmowicz και τον Aage Borchgrevink, Senior Adviser στο Norwegian Helsinki Committee.
