Ο Covid-19 έχει αποσυντονίσει την διεθνή βιομηχανία τροφίμων και παρά το γεγονός ότι στη χώρα μας δηλώνεται σε όλους τους τόνους – τόσο από φορείς και επιχειρηματίες της βιομηχανίας όσο και του λιανεμπορίου – ότι υπάρχει επάρκεια τροφίμων και δεν υπάρχει κίνδυνος για ελλείψεις, το καμπανάκι που κρούουν διεθνείς οργανισμοί για ενδεχόμενη διατροφική κρίση ερμηνεύεται ως μήνυμα κινδύνου, που σε αυτή τη φάση αφορά φτωχές χώρες αλλά αποτελεί εν δυνάμει απειλή για όλο τον κόσμο.
Της Σοφίας Εμμανουήλ (semmanouil@gmail.com)
“Το κλείσιμο των συνόρων, οι καραντίνες, οι διαταραχές της αγοράς, της εφοδιαστικής αλυσίδας και του εμπορίου καθώς και η αναμενόμενη οικονομική ύφεση, θα μπορούσαν να περιορίσουν την πρόσβαση των ανθρώπων – ειδικά ευάλωτων κοινοτήτων σε χώρες που πλήττονται σκληρά από τον ιό ή αντιμετωπίζουν ήδη επισιτιστική ανασφάλεια – σε επαρκή, ποικίλα και υψηλής διατροφικής αξίας τρόφιμα”. Κάπως έτσι αναδεικνύει το θέμα δυνητικού κινδύνου ο πρόεδρος του Ενιαίου Φορέα Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ), Καθηγητής Αντώνης Ζαμπέλας.
Μιλώντας για τις αλλαγές που φέρνει ο Covid-19 στην ασφάλεια των τροφίμων – η οποία κατά τη γνώμη του διασφαλίζεται κυρίως με προληπτικά μέτρα και αυστηρή τήρηση των ορθών πρακτικών υγιεινής από όλους τους κρύκους της αλυσίδας τροφίμων, από το αγρόκτημα στο πιάτο – απάντησε σε ερώτημα της TUV Hellas (TÜV Nord) αναφορικά με το ενδεχόμενο διατροφικής κρίσης λόγω πανδημίας. Ο κ. Ζαμπέλας υπενθύμισε ότι οι επικεφαλής της Οργάνωσης των Ηνωμένων Εθνών για τα Τρόφιμα και τη Γεωργία, του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, σε κοινή δήλωσή τους, έχουν ήδη κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου πιθανής “διατροφικής έλλειψης” στην παγκόσμια αγορά, ως συνέπεια των περιορισμών που εφαρμόζονται για την προστασία της δημόσιας υγείας από την εξάπλωση του Covid-19, οι οποίοι διαταράσσουν την ομαλή λειτουργία της εφοδιαστικής διατροφικής αλυσίδας.
Ειδικότερα στη χώρα μας, από 4/5/2020 έχει συσταθεί Ομάδα Εργασίας για την εκτίμηση της επισιτιστικής επάρκειας και της διατροφικής ασφάλειας. Η συγκεκριμένη Ομάδα Εργασίας απαρτίζεται από προϊστάμενους των διευθύνσεων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στελέχη των εποπτευόμενων οργανισμών του Υπουργείου καθώς και ακαδημαϊκούς και θα αναφέρει τα ευρήματά της σε έκθεση που θα υποβάλλει κάθε μήνα στον Γενικό Γραμματέα Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Σύμφωνα με τον κ. Ζαμπέλα, αυτή η απόφαση δείχνει την ύψιστη προτεραιότητα που δίνεται στη διασφάλιση της επισιτιστικής επάρκειας και τη θωράκιση της διατροφικής ασφάλειας της χώρας μας.
Οι αβεβαιότητες
Την ίδια στιγμή πάντως υπάρχει ανασφάλεια σε πολλές χώρες του κόσμου. Στην Κίνα οι αγρότες πλήττονται από την ανεργία ενώ στην αγορά καταγράφονται ελλείψεις σε σπόρους και λιπάσματα. Κάποιοι μιλούν για φόβους έλλειψης συγκεκριμένων τροφών σε κάποια χωριά αφού τα μέτρα για τον έλεγχο της πανδημίας έχουν επιπτώσεις στη γεωργική δραστηριότητα.
Η γεωργική βιομηχανία, λόγω των προβλημάτων στην ελεύθερη ροή εργασίας και πρώτων υλών, δοκιμάζεται ευρύτερα. Το σύστημα τροφίμων στις ΗΠΑ δεν “σπάει” αλλά κάμπτεται, λένε Αμερικανοί επιχειρηματίες, που ενισχύουν τη διεθνή αλυσίδα εφοδιασμού και την εγχώρια παραγωγή τους.
Ο David Beasley, επικεφαλής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος (WFP), δήλωσε ότι απαιτείται επείγουσα δράση για την αποφυγή καταστροφής, σε συνέχεια έκθεσης που εκτιμά ότι ο αριθμός των πληττόμενων από την πείνα ανθρώπων θα μπορούσε να αυξηθεί πάνω από τα 250 εκατομμύρια από 135 εκατομμύρια σήμερα. Αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο βρίσκονται σε 10 χώρες που ήδη δοκιμάζονται από συγκρούσεις, οικονομική κρίση και κλιματική αλλαγή. Ανάμεσά τους είναι η Υεμένη, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Αφγανιστάν, η Βενεζουέλα, η Αιθιοπία, το Νότιο Σουδάν, το Σουδάν, η Συρία, η Νιγηρία και η Αϊτή. Σημειώνεται ότι ακόμα και πριν από την πανδημία τμήματα της Ανατολικής Αφρικής και της Νότιας Ασίας αντιμετώπιζαν ήδη σοβαρές ελλείψεις τροφίμων από την ξηρασία και τις σφοδρές επιθέσεις των ακρίδων.
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Dominique Burgeon, διευθυντής του τμήματος εκτάκτων αναγκών και ανθεκτικότητας του FAO, που εξηγεί τις ιδιαίτερες προκλήσεις που θέτει ο Covid-19 σε ευάλωτες κοινότητες που αντιμετωπίζουν ήδη υψηλά επίπεδα πείνας λόγω προϋπάρχουσας κρίσης. Αυτό σημαίνει ότι ήταν ήδη στο άκρο του φάσματος της πείνας, αδύναμοι και λιγότερο καλά εξοπλισμένοι για να αποτρέψουν τον ιό.
Στην συντριπτική τους πλειοψηφία αυτοί οι άνθρωποι ζουν σε αγροτικές περιοχές και εξαρτώνται από τη γεωργική παραγωγή, τις εποχιακές θέσεις εργασίας στη γεωργία, την αλιεία ή την κτηνοτροφία, όπως αναφέρει σε συνέντευξή του ο κ. Burgeon. Όταν αρρωσταίνουν ή αυτοπεριορίζονται ή τους απαγορεύεται να εργάζονται στη γη τους, να φροντίζουν τα ζώα τους, να ψαρεύουν ή να έχουν πρόσβαση σε αγορές για να πουλήσουν προϊόντα, να αγοράσουν τρόφιμα ή να πάρουν σπόρους και προμήθειες. Κάποιοι μπορεί να χρειαστεί να πουλήσουν τα ζώα τους ή το αλιευτικό τους σκάφος για λίγα μετρητά. Μερικοί ίσως δεν έχουν άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψουν τα αγροκτήματά τους για αναζήτηση βοήθειας.
Στην Αιθιοπία, την Κένυα, τη Σομαλία σχεδόν 12 εκατ. άνθρωποι βρέθηκαν ήδη σε δύσκολες συνθήκες ως αποτέλεσμα εκτεταμένων σοβαρών ξηρασιών. Από το Αφγανιστάν ως την Αϊτή και από τη Συρία έως τη Μιανμάρ, ο Covid-19 κινδυνεύει να επιδεινώσει περαιτέρω τον αντίκτυπο των συγκρούσεων και των φυσικών καταστροφών.
Υπάρχουν κάποιες ομοιότητες με το ξέσπασμα του Έμπολα στη Δυτική Αφρική το 2014, που μας δίδαξε ότι όταν διαταράσσονται τα μέσα διαβίωσης των ανθρώπων, σπάει η αλυσίδα εφοδιασμού κι αυτό μπορεί να προκαλέσει εντάσεις και κοινωνικές αναταραχές.
Για τον FAO, η ανησυχία είναι ότι καθώς αυξάνεται ο αριθμός των λοιμώξεων σε ευάλωτες χώρες, δηλαδή μεταξύ πληθυσμών που έχουν ήδη υποσιτιστεί, όντας αδύναμοι και ευάλωτοι σε ασθένειες, θα μπορούσε να προκύψει μια “κρίση μέσα στην κρίση”, λόγω της επιδείνωσης της κρίσης υποσιτισμού. Και αυτό είναι ένας φαύλος κύκλος ανατροφοδότησης που καθιστά περισσότερους ανθρώπους πιο αδύναμους και ευάλωτους στον ιό.
Οι διεθνείς οργανισμοί όπως ο FAO και ο ΟΗΕ εστιάζουν την προσοχή τους στην αναβάθμιση προγραμμάτων εξοικονόμησης πόρων σε χώρες που αντιμετωπίζουν παρατεταμένες κρίσεις ή προϋπάρχοντα υψηλά επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας. Αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για στήριξη των εισοδημάτων και τη βελτίωση της προσβασιμότητας σε τρόφιμα, χορήγηση σπόρων και ζωοτροφών, υποστήριξη της υγείας των ζώων, ώστε αυτές οι ευαίσθητες ομάδες να μπορούν να συνεχίσουν να παράγουν τρόφιμα και εισόδημα για τις οικογένειες τους.
Η πανδημία μας διδάσκει ότι είμαστε όλοι μαζί σε αυτή την κρίση. Ακόμη κι αν εστιάζουμε στο πως θα διαχειριστούμε καλύτερα τις προκλήσεις ως οικογένεια ή σε εθνικό επίπεδο, έχουμε καταλάβει ότι αυτός ο ιός δεν έχει σύνορα. Εάν τον νικήσουμε στον ανεπτυγμένο κόσμο, αλλά τον αφήσουμε να μεταδοθεί σε χώρες με λιγότερους πόρους, των οποίων τα συστήματα υγείας δεν διαθέτουν τις απαραίτητες δομές, εκεί που οι άνθρωποι είναι ήδη αδύναμοι από την πείνα και άρα λιγότερο ανθεκτικοί στον επιθετικό ιό, τότε αυτός θα επιστρέψει πάλι σε μας, πιο δυνατός…
