του Ιωάννη Ε. Νικολάου, Επίκουρου Καθηγητή Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
Oι ραγδαίες συνέπειες της οικονομικής κρίσης ανέγειραν αρκετά κρίσιμα ζητήματα για την υπευθυνότητα της επιχειρηματικής κοινότητας, του τραπεζικού συστήματος καθώς και του πολιτικού κόσμου σε αυτή την κρίση.
Ειδικότερα για τις εταιρείες είναι εμφανές, καθημερινά, η κριτική για το ρόλο και την ευθύνη τους στη σημερινή οικονομική κατάσταση. Η απαξίωση του επιχειρηματικού κόσμου δεν είναι ένα εντελώς πρωτόγνωρο γεγονός ή μόνο απόρροια της οικονομικής κρίσης, αλλά αποτελεί ένα χαρακτηριστικό αρκετών ευρωπαϊκών χωρών συνδεδεμένο με διάφορα θρησκευτικά και κοινωνικά γνωρίσματα.
Οι απαντήσεις των εταιρειών σε τέτοιου είδους επικρίσεις πραγματοποιούνται κυρίως διαμέσου της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ). Δηλαδή εθελοντικών εταιρικών πρακτικών που εξασφαλίζουν ότι οι εταιρείες συμπεριφέρονται ως καλοί πολίτες (good citizenship) εντός ενός πλαισίου ηθικών αξιών. Η συζήτηση περί της έννοιας ΕΚΕ είναι δυνατόν να διακριθεί σε δυο κλασικές τάσεις με κριτήριο τη γεωγραφική προέλευση: την Ευρωπαϊκή και την Αμερικάνικη τάση.
Η Ευρωπαϊκή τάση θεμελιώνεται σε θεσμικά κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EC 347/2002), όπου η ΕΚΕ αφομοιώνει τα θεμελιώδη συστατικά στοιχεία της αειφόρου ανάπτυξης όπως είναι η οικονομική ανάπτυξη, η περιβαλλοντική διατήρηση και η κοινωνική δικαιοσύνη. Η υπερατλαντική τάση προκρίνει τη διαβάθμιση των εταιρικών ευθυνών έναντι της κοινωνίας και της οικονομίας.
Ο βασικός εμπνευστής της, οικονομολόγος Archie Carroll, θεωρεί ότι οι εταιρείες τοποθετούν όπως είναι φυσικό στη βάση των ευθυνών τους τα οικονομικά θέματα. Το αρχικό τους μέλημα είναι οι οικονομικές υποχρεώσεις (λ.χ. πληρωμές στους προμηθευτές, τους εργαζόμενους, και τα ενοίκια) ώστε εύρυθμα και απρόσκοπτα να λειτουργούν. Ακολούθως, οι εταιρείες συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις της κείμενης νομοθεσίας.
Προφανώς αυτό να προκαλεί αίσθηση σε ορισμένους αναγνώστες με μικρή εξοικείωση στον επιχειρηματικό κόσμο, μιας και φαίνεται αδιανόητο να επέρχεται η νομιμότητα των οικονομικών ζητημάτων.
Η παραδοχή αυτή είναι όμως άκρως ρεαλιστική μιας και οι εταιρείες πρώτιστα θα εκπληρώσουν τις οικονομικές υποχρεώσεις προς τους προμηθευτές (για την απόκτηση πρώτων υλών) και τους εργαζόμενους (για τη λειτουργία της παραγωγής) για να διασφαλίσουν τη λειτουργία τους και εν συνεχεία θα εξοφλήσουν τους φόρους τους (λ.χ. ΦΠΑ) ή θα χρηματοδοτήσουν προγράμματα για την προσαρμογή τους στην περιβαλλοντική νομοθεσία.
Η κατανόηση αυτής της προτεραιότητας μπορεί να γίνει με έναν απλό παραλληλισμό, τηρούμενων των αναλογιών, όπως είναι η συμπεριφορά ενός νοικοκυριού που αρχικά θα κατανέμει χρήματα για τη διατροφή και τη στέγαση και εν συνεχεία σε φόρους, όπως ΕΝΦΙΑ και φόρος εισοδήματος. Τρίτη σε σειρά ευθύνης για τις εταιρείες είναι η μέριμνα για ηθικά ζητήματα τα οποία αφορούν τους εργαζόμενους, την κοινωνία και το περιβάλλον και δεν καθορίζονται ρητά από τη νομοθεσία.
Τέλος, στην κορυφή της πυραμίδας των εταιρικών ευθυνών τοποθετείται η φιλανθρωπία, όπως είναι η αναστήλωση ενός σχολείου ή η χρηματοδότηση ανέγερσης ενός νοσοκομείου στην τοπική κοινωνία όπου δραστηριοποιούνται οι εταιρείες.
Ανεξαρτήτως της προελεύσεως, σε γενικές γραμμές η ΕΚΕ έχει τριπλό ρόλο στις σύγχρονες οικονομίες:
Α) ενδυναμώνοντας το κοινωνικό κεφάλαιο και θωρακίζοντας με ένα προστατευτικό πλέγμα ασφαλείας τα αδύναμα μέλη της κοινωνίας,
Β) συμβάλλοντας στην οικονομία λειτουργώντας εντός πλαισίου ηθικών αξιών, και
Γ) σεβόμενες το φυσικό περιβάλλον κατά τη λειτουργία τους. Ασφαλώς το αρχικό κόστος εφαρμογής των πρακτικών ΕΚΕ εξισορροπείται με οφέλη όπως είναι η βελτίωση της φήμης, η αναβάθμιση των σχέσεων με τις τοπικές κοινωνίες, η ενδυνάμωση των δεσμών με τους πελάτες και τους προμηθευτές, και η αύξηση των εσόδων.
Τα οφέλη όμως δεν οριοθετούνται μοναχά εντός στενού εταιρικού πλαισίου, αλλά επεκτείνονται στην κοινωνία και την οικονομία τονώνοντας την εμπιστοσύνη των πολιτών για τη λειτουργία των εταιρειών. Γεγονός που συμβάλλει στη σταθεροποίηση των οικονομικών συναλλαγών και στη μείωση του κόστους συναλλαγών. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η συμβολή στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος κυρίως με επιδόσεις που υπερβαίνουν τις απαιτήσεις της νομοθεσίας. Καταλήγοντας, η ΕΚΕ αποτελεί ουσιαστικά ένα εθελοντικό εργαλείο που υπό ορισμένες προϋποθέσεις είναι δυνατόν να δημιουργήσει αξία στην εταιρεία, στην εφοδιαστική αλυσίδα και στην κοινωνία εν γένει. Σήμερα, τέτοιου είδους εργαλεία είναι αναγκαία μιας και διανύουμε το όγδοο έτος της οικονομικής κρίσης και το διαμορφωμένο οικονομικό περιβάλλον αποδυναμώνει την ικανότητα των φορέων και των δομών του κράτους να συμβάλλουν σε θέματα κοινωνικής πρόνοιας. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι η ΕΚΕ μπορεί σε σταθερή βάση να διαδραματίζει κοινωνικό ρόλο, εντούτοις δεν θα πρέπει να αποτυπωθεί λαθεμένα στην αντίληψή μας ότι οι εταιρείες θα αποτελέσουν υποκατάστατο της κρατικής πολιτικής στα κοινωνικά ζητήματα. Κρίσιμο είναι ότι η ΕΚΕ εξασφαλίζει επιστροφή μέρους της αξίας των εταιρειών σε ομάδες που εμπλέκονται στη λειτουργία της, βοηθάει στην επίλυση κοινωνικών και περιβαλλοντικών θεμάτων,διασφαλίζει τις εταιρείες να λειτουργούν ως καλοί πολίτες και τονώνει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους δρώντες του οικονομικού συστήματος.
Πηγή: Λεύκωμα ΕΚΕ 2017
