Βελτίωση της αποτελεσματικότητας, διαφάνεια, συγκρισιμότητα και αξιοπιστία είναι τα συστατικά που θα καταστήσουν την “αναδυόμενη” αγορά των green bonds (πράσινα ομόλογα) ελκυστική για τους επενδυτές – στοιχείο κρίσιμο τόσο για την Ευρώπη όσο και για την Ελλάδα ειδικότερα ενόψει της μετάβασης στο μοντέλο της κυκλικής οικονομίας και της ανάληψης συγκεκριμένων μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
της Σοφίας Εμμανουήλ
Ο όγκος της χρηματοδότησης μέσω πράσινων ομολόγων αυξήθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Ταυτόχρονα, το φάσμα των εκδοτών έχει διευρυνθεί και περιλαμβάνει κυβερνήσεις, τοπικούς δήμους, διεθνείς και εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες, καθώς και ιδιωτικές εταιρείες.
Παγκοσμίως η αγορά των πράσινων ομολόγων αναπτύσσεται με υψηλούς ρυθμούς ενώ στην Ελλάδα, αν και το επενδυτικό ενδιαφέρον χαρακτηρίζεται σχετικά ασθενές, ήδη το 2017 εκδόθηκε πράσινο ομόλογο από την Τέρνα Ενεργειακή ενώ ακολούθησαν κι άλλες εταιρείες, κυρίως στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Σύμφωνα με το Bloomberg το 2018 είχαν εκδοθεί διεθνώς πράσινα ομόλογα ύψους 580 δισ. δολ. και για το α’ μισό του 2019 έχουν ξεπεράσει ήδη τα 100 δισ. δολ., ποσό που αναμένεται να υπερδιπλασιαστεί καταδεικνύοντας τη δυναμική της αγοράς ενόψει μάλιστα των επενδύσεων (γύρω στα 180 δισ. ευρώ) που δρομολογεί η Ευρώπη ετησίως για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων που έχει θέσει για το 2030 στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού. Αυτές οι επενδύσεις πάντως προς το παρόν είναι μόνο ένα μικρό μέρος της παγκόσμιας αγοράς ομολόγων που υπολογίζεται πάνω από τα 100 τρισ. δολ.
Οι κίνδυνοι
Αν και η Ευρώπη δείχνει να πρωταγωνιστεί στην προώθηση τέτοιων εργαλείων συγκριτικά με τις ΗΠΑ και την Ασία έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα πολύ μεγάλων εταιρειών οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να εκδίδουν ομόλογα μεγάλου ύψους με τα οποία σχεδιάζουν τη χρηματοδότηση “πράσινων επενδύσεων”, αλλά την ίδια στιγμή οι ίδιες εταιρείες διατηρούν δραστηριότητες οι οποίες ρυπαίνουν και βλάπτουν το περιβάλλον. Είναι λοιπόν εύλογο το ερώτημα εάν η ίδια εταιρεία μπορεί να χρησιμοποιεί εργαλεία όπως τα green bonds για να επενδύσει σε δραστηριότητες που θα της αποφέρουν κερδοφορία ενώ ταυτόχρονα συνεχίζει την καταστροφική για το περιβάλλον δράση της. Καθώς αυτή η πρακτική ενέχει τον κίνδυνο της …συγκάλυψης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαντά στην πρόκληση με τη θέση ότι:
Γενικά τα πράσινα ομόλογα υποστηρίζονται ως μέσο για την άντληση μακροπρόθεσμης χρηματοδότησης για επενδύσεις που συμβάλλουν θετικά στην κλιματική αλλαγή ή στο περιβάλλον στην ΕΕ ή σε τρίτες χώρες. Υπό το πρίσμα των σημαντικών επενδυτικών αναγκών σε όλους τους περιβαλλοντικούς τομείς, η χρηματοδότηση μέσω πράσινων ομολόγων μπορεί να αποτελέσει χρήσιμη οδό για την επιτάχυνση αυτών των επενδύσεων.
Οι κανόνες
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει την ανάγκη να διασφαλιστεί ότι οι εκδότες πράσινων ομολόγων, συμπεριλαμβανομένων των ιδιωτικών εταιρειών, τηρούν σαφείς και διαφανείς κανόνες, όπως αυτοί που προβλέπονται επί του παρόντος στις “αρχές των πράσινων ομολόγων”.
Δηλαδή, τα τελευταία χρόνια επιχειρείται να γίνουν οι αναγκαίες διορθώσεις σε επίπεδο ρυθμιστικό/κανονιστικό ώστε τα πράσινα ομόλογα να γίνουν αποτελεσματικά εργαλεία χρηματοδότησης της βιώσιμης οικονομίας.
Πολλοί εκδότες λένε ότι ακολουθούν τις αρχές των πράσινων ομολόγων αλλά θα πρέπει να τονιστεί ότι οι αρχές είναι εθελοντικές και υπάρχει ένα σημαντικό κενό σε παγκοσμίως αποδεκτά πρότυπα και μεθοδολογίες επαλήθευσης. Επίσης διαπιστώνεται ότι η αντίληψη του “πράσινου” διαφέρει από χώρα σε χώρα. Έτσι, οι πληροφορίες θέλουν τις κινεζικές αρχές στην Κίνα να αποβάλλουν τον λεγόμενο καθαρό άνθρακα από τους ορισμούς των πράσινων ομολόγων για να τους εναρμονίσουν με τα πρότυπα της ΕΕ και να προσελκύσουν επενδυτές ενώ μια ενδιαφέρουσα τάση είναι η υιοθέτηση των αποχρώσεων του πράσινου για τις σχετικές επενδύσεις: σκούρο πράσινο για έργα που θα μειώσουν τις εκπομπές CO2 μακροπρόθεσμα, κανονικό πράσινο για έργα που κάνουν ένα βήμα μπροστά, όπως plug-in υβριδικά μεταφορικά μέσα, ανοιχτό πράσινο για φιλικά προς το περιβάλλον έργα χωρίς μακροπρόθεσμες προοπτικές, όπως οι πιο αποδοτικές υποδομές ορυκτών καυσίμων και τέλος καφέ για τα νέα έργα που είναι βασισμένα στον άνθρακα.
Το πρότυπο
Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέθεσε σε ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων να εκπονήσει έκθεση σχετικά με τη θέσπιση ενός προτύπου της ΕΕ για τα πράσινα ομόλογα (EU-GBS) με βάση βέλτιστες πρακτικές, σε συνέχεια του σχεδίου δράσης για τη χρηματοδότηση της βιώσιμης ανάπτυξης (που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2018). Η ειδική αυτή επιτροπή προτείνει, σύμφωνα με πληροφορίες, να δημιουργηθεί ένα εθελοντικό πρότυπο για τα πράσινα ομόλογα στην ΕΕ και σχετικές αποφάσεις αναμένονται από την νεοεκλεγείσα Ευρωβουλή.
Πάντως το πρότυπο αν και εθελοντικό, προβλέπεται ότι θα είναι ευθυγραμμισμένο με την ταξινόμηση της ΕΕ ώστε τα έσοδα από τα πράσινα ομόλογα να χρηματοδοτούν ή να αναχρηματοδοτούν έργα / δραστηριότητες που συμβάλλουν ουσιαστικά σε περιβαλλοντικές επιδιώξεις, θα επιβεβαιώνει ότι η στρατηγική του εκδότη ευθυγραμμίζεται με τους περιβαλλοντικούς στόχους και θα παρέχει λεπτομέρειες για όλες τις βασικές πτυχές της προτεινόμενης χρήσης εσόδων, με σχετική επαλήθευση από εξωτερικό ελεγκτή.
Το βέβαιο είναι ότι το επενδυτικό ενδιαφέρον από διαχειριστές αμοιβαίων κεφαλαίων για βιώσιμες επιλογές αυξάνεται. Και επειδή οι επενδυτές αντιμετωπίζουν την πρόκληση να κρίνουν αν ένα έργο είναι πραγματικά “πράσινο”, οι ρυθμιστικές αρχές εργάζονται πάνω σε πρότυπα για να βοηθήσουν στην προστασία από το “πράσινο ξέπλυμα” (green wash).