Με τον μετακινούμενο πληθυσμό παιδιών λόγω της έξαρσης του προσφυγικού ζητήματος να ξεπερνά τα 60 εκατομμύρια πέρα από τις κυβερνήσεις, ΜΚΟ και διεθνείς οργανισμοί, όπως η Unicef, έχουν κομβικό ρόλο στην προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών και στην πάταξη φαινομένων ρατσισμού.
Της Σοφίας Εμμανουήλ (semmanouil@csrindex.gr)
Τις τελευταίες ημέρες προκάλεσε σάλο το μήνυμα “coolest monkey in the jungle” (η πιο κουλ μαϊμού στη ζούγκλα) σε ένα παιδικό φούτερ της H&M, που διαφήμιζε ένα έγχρωμο αγόρι. Οι διαστάσεις που έλαβε το θέμα μέσω των social media, τα αντανακλαστικά της πολυεθνικής που έσπευσε να ζητήσει συγνώμη αναδεικνύοντας τη κοινωνική της ευθύνη σε ένα μείζον ζήτημα αλλά κυρίως το γεγονός ότι όλα αυτά συμβαίνουν σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον όπου ο μετακινούμενος πληθυσμός – κυρίως ασυνόδευτων – παιδιών προσφύγων συνεχώς αυξάνεται, με μεγάλο όγκο να διέρχεται από την Ελλάδα, μας έδωσε την αφορμή να διερευνήσουμε το θέμα των φαινομένων ρατσισμού με θύματα παιδιά στη χώρα μας.
Η Σοφία Τζιτζίκου, πρόεδρος της ελληνικής εθνικής επιτροπής Unicef μιλώντας στο csrindex σχολιάζει ότι συχνά οι εταιρείες εμπλέκονται σε θέματα παραβίασης των δικαιωμάτων των παιδιών χωρίς να έχουν πρόθεση ωστόσο η κουλτούρα κοινωνικής ευθύνης είναι καταλυτική στην αποκατάσταση της αλήθειας στην κοινή γνώμη.
Το πιο συνηθισμένο παράδειγμα ρατσισμού σε παιδιά στην Ελλάδα συναντάται στις εθνικές γιορτές, με τις σχολικές εκδηλώσεις που τις συνοδεύουν. Συχνά, όταν οι παρελάσεις, τα πατριωτικά ποιήματα, ο ρόλος του σημαιοφόρου συνδέονται με φαινόμενα ρατσισμού λόγω εθνικότητας, θρησκείας, αναπηρίας κ.ο.κ. τότε και οι αξίες που αναδεικνύουν αυτές οι εκδηλώσεις, από την ομοψυχία και την αλληλεγγύη μέχρι την αριστεία, στρεβλώνονται.
Φαινόμενα ρατσισμού εκδηλώνονται και στο χώρο του αθλητιμού ενώ αξιοσημείωτες είναι οι δράσεις μεγάλων ΠΑΕ στο θέμα. Γνωστή είναι η καμπάνια της FARE (Football Against Racism in Europe) της UEFA, που έχει στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων, την οποία υποστηρίζουν ομάδες όπως ο Ολυμπιακός, ο Παναθηναϊκός, η ΑΕΚ κ.α.
Συστηματική δράση στο θέμα αναλαμβάνει και το Ελληνικό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (CSR Hellas) καθώς και το αυτόνομο τμήμα του, το Ελληνικό Δίκτυο για το Οικουμενικό Σύμφωνο του ΟΗΕ (Global Compact Network Hellas) και οι εταιρείες μέλη του.
Αξιόλογες είναι και οι μεμονομένες δράσεις/πρωτοβουλίες επιχειρήσεων στο πλαίσιο προγραμμάτων Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης.
Το θέμα του ρατσισμού στα παιδιά είναι εξαιρετικά σημαντικό σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, που φιλοξενεί χιλιάδες προσφυγόπουλα και υποδέχεται καθημερινά δεκάδες ασυνόδευτα παιδιά που αναζητούν καταφύγιο έχοντας οδηγηθεί σε φυγή από τις πατρίδες τους όπου βίωσαν τον τρόμο και τον πόλεμο.
2.500 ασυνόδευτα προσφυγόπουλα
Σύμφωνα με στοιχεία που παραχώρησε στο csrindex η κ. Τζιτζίκου, τα καταγεγραμμένα ασυνόδευτα παιδιά στη χώρα μας ξεπερνούν τα 2.500 και οι αφίξεις συνεχίζονται.
Έχοντας ζήσει το προσφυγικό ζήτημα και μέσω άλλων δομών αλλά και μέσω της κοινωνικής της δράσης ως ακτιβίστρια φαρμακοποιός, θεωρεί ότι η χώρα μας επωμίστηκε δυσανάλογο για την εμπειρία, τις γνώσεις και τις υποδομές της βάρος. “Η ίδια η Unicef βρέθηκε σε αμηχανία να διαχειριστεί τα εκατομμύρια των μετακινούμενων πληθυσμών προς την Ευρώπη, ο μεγαλύτερος όγκος των οποίων πέρασε μέσα από την Ελλάδα. Η συμπεριφορά της κοινωνίας, όταν τα νησιά μας υποδέχονταν κατά χιλιάδες τους πρόσφυγες – έφθασαν τους 5 με 6 χιλ. στη Λέσβο – ήταν υποδειγματική παρά την οικονομική κρίση στη χώρα. Υπερβήκαμε και τους εαυτούς μας”, σημειώνει η κ. Τζιτζίκου.
Ας σημειωθεί ότι πέρυσι, τουλάχιστον 4.579 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να διασχίσουν τη Μεσόγειο από τη Λιβύη, ή 1 στους 40 εξ αυτών που το επιχείρησαν. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον 700 από αυτούς που έχασαν τη ζωή τους ήταν παιδιά.
Τα περισσότερα παιδιά και γυναίκες είχαν πληρώσει λαθρεμπόρους στην αρχή του ταξιδιού τους, αφήνοντας πολλά γυναικόπαιδα με χρέος, με διακανονισμό “pay as you go” (πληρώνεις καθώς πηγαίνεις) και ευάλωτα σε κακοποίηση, απαγωγή και εμπορία.
Τα κονδύλια
Ρωτήσαμε την κ. Τζιτζίκου και για τα θέματα διαχείρισης των ευρωπαϊκών κονδυλίων στο θέμα των προσφυγικών ροών. Υπενθυμίζεται ότι το Υπουργείο Οικονομίας ανέλαβε τη διαχείριση των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων για το προσφυγικό (Ταμεία AMIF και ISF) τον Απρίλιο του 2016. Ο εγκεκριμένος προϋπολογισμός τους ήταν τότε 454 εκατ. ευρώ για την περίοδο μέχρι το 2020 και σε διαπραγμάτευση με την ΕΕ η ελληνική κυβέρνηση αύξησε το ποσό στα 540 εκατ. ευρώ. Μέχρι πριν από 2 μήνες η απορρόφηση των πόρων προσέγγιζε το 30% αλλά ασκείται κριτική για κακοδιαχείριση.
Η κ. Τζιζτζίκου αφού διαχωρίζει τη θέση της Unicef – η οποία λόγω των δομών του διεθνούς οργανισμού διέπεται από κανόνες λογοδοσίας και διαφάνειας περί των οικονομικών – απαντά ότι κάποιες οργανώσεις γιγαντώθηκαν εξαιτίας των ελλειμματικών ελέγχων/κανόνων και της απουσίας πλαισίου, το οποίο σταδιακά δημιουργείται αλλά το θέμα πρέπει να αξιολογηθεί συνολικά.
“Η Ελλάδα σήμερα αναζητά βηματισμό και προσπαθεί να αναπτύξει τις δομές και τους μηχανισμούς που απαιτούνται για τον έλεγχο των εμπλεκομένων στη διαχείριση των έκτακτων συνθηκών. Το φαινόμενο έχει διογκωθεί δεδομένου ότι οι εταίροι μας έχουν τη λογική: πληρώνουμε για να μείνει το πρόβλημα έξω από την πόρτα μας. Παρόλο που έχουν δεσμευθεί όλες οι χώρες να φιλοξενούν ορισμένο αριθμό μεταναστών, έναντι συνεισφοράς συγκεκρμένων κονδυλίων αποποιούνται της ευθύνης, κάτι που μπορεί να είναι νόμιμο αλλά δεν είναι ηθικό”, σημειώνει η κ. Τζιτζίκου αναφέροντας ως παράδειγμα τον περιορισμένο αριθμό οικογενειών που έχουν επανενωθεί.
“Στην Ελλάδα γίναν λάθη. Πατάγαμε σε κινούμενη άμμο αλλά είχαμε άλλη συμπεριφορά απέναντι σ` αυτούς τους ανθρώπους, πολλοί από τους οποίους επιστρέφουν από άλλες χώρες στις οποίες δεν μπόρεσαν να ενταχθούν”.
Ο ρόλος της Unicef
Σχετικά με το ρόλο της Unicef η κ. Τζιτζίκου σημειώνει: “Δεν λειτουργούμε όπως άλλες οργανώσεις, π.χ. σαν τους Γιατρούς του Κόσμου…” κι εξηγεί ότι αν και η Unicef δέχεται καταγγελίες για ρατσισμό, λειτουργεί κυρίως θεσμικά, σε επίπεδο πολιτείας συνεργαζόμενη με τα αρμόδια υπουργεία, την κυβέρνηση, την αντιπολίτευση, το κοινοβούλιο κ.ο.κ.. “Στόχος είναι να μην επικαλύπτουμε τη δράση άλλων οργανώσεων. Η Unicef είναι τοποτηρητής για τα δικαιώματα των παιδιών ανεξάρτητα από χρώμα, ιθαγένεια, θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις. Ο ρόλος της, πέρα από την προσωπική εμπλοκή των ανθρώπων της στα διάφορα κοινωνικά θέματα, είναι να εκφράζει θέση και να παρεμβαίνει προκειμένου να διορθώνει επιπτώσεις από την παραβίαση των δικαιωμάτων των παιδιών”, προσθέτει.
Στην Ελλάδα εστιάζει κυρίως σε δύο τομείς: στην εκπαίδευση και στην παιδική προστασία (από κάθε μορφής κακοποίηση, εκμετάλλευση, διάκριση, ρατσισμό, κ.α.), καθώς και στην θεσμική διείσδυση, μέσω της συμμετοχής της σε επιτροπές του κοινοβουλίου και φορέων προκειμένου να διασφαλίσει την εφαρμογή της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, μια νομική υποχρέωση που ανέλαβε η χώρα μας θεσπίζοντας σχετικό νόμο το 1992.
Για τους σκοπούς αυτούς η Unicef βρίσκεται σε στενή συνεργασία με τον Συνήγορο του Πολίτη, για τα Δικαιώματα του Παιδιού – και συγκεκριμένα με τον Γιώργο Μόσχο, βοηθό Συνήγορο – προσφέρονται οικονομική ενίσχυση για νομική υποτήριξη του θεσμού. Ταυτόχρονα υποστηρίζει και άλλους θεσμούς όπως π.χ. το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ) και άλλους φορείς.
